صنایع دستی خرما

از نخل خرما طی قرون متمادی محصولات بیشماری به دست آمده که در جنبه های مختلف زندگی روزانه آدمی به کار برده شده است. در عمل تمامی بخشهای خرما بغیر از ریشه ها برای اهداف متفاوت قابل استفاده است. دامنه استفاده از این محصولات حتی به مناطق شهری نیز گسترش یافته است. گاهی این محصولات از نظر اهمیت و ارزش، برابر میوه خرما بوده و حتی در مواردی از آن هم با ارزشترند. قسمت اعظم احتياجات و وسایل خانه و ابزار کار مناطق خرماخیز جنوب کشور مانند طناب، تیر برای پشت بام ، گهواره اطفال تختخواب، نردبان، ظروف حبوبات، سبد، غربال، طناب پروند(وسیله بالا رفتن از نخل)، حصیر، کلاه، قفس مرغ، بادبزن وغیره از چوب و برگ درخت خرما تهیه می شود.

قسمتهای مختلف نخل خرما که در تهیه صنایع دستی مورد استفاده قرار میگیرند:

۱- تنه :

در استفاده از تنه، گاهی تنه را به دو پا چهار قسمت تقسیم می کنند. از تنه های که از نظر طولی نصف شده اند و داخل آنها را خالی کرده اند، به عنوان لوله انتقال آب و یا از تنه های با طول کمتر عنوان آخور استفاده میشود.

 

گاهی تنه ها را تبدیل به الوار می کنند و برای درست کردن نردبان و پشت پنجره ای در خانه استفاده می شود. علیرغم مشکلات موجود در بریدن، پرداخت کردن و پولیش زدن تخته حاصل از چوب خرما، در مناطق روستایی از آن در تهیه کردن وسایل خانگی استفاده می شود. علاوه بر موارد فوق از تنه به شکلهای مختلف در ساختمان ، بالا آوردن آب از چاه توسط حیوانات و در نهایت برای تهیه آتش استفاده می گردد

 

۲- برگ ها :

 

با فرو بردن ته برگها به داخل خاک و بستن انتهای آنها با دو یا سه لایه ریسمان درست شده از برگچه های نخل، از آنها برای جدا کردن خانه ها از یکدیگر و یا ایجاد بهارخوابی دنج با تهویه مناسب استفاده میشود. در جایی که خانه ها از گل ساخته میشوند بعد از انداختن تیرها (که از تنه نخل میباشند) بر روی دیوار ها، برگها را بطور منظم و فشرده بروی تیرها پیچیده و روی آنها بک لایه گل میریزند تا پوشش سقف و یا طبقه اول را درست کنند.

 

۳- رگبرگ اصلی :

 

ماهیگیران برای شناور ساختن تور ماهیگیری خود بر روی آب و همچنین کودکان برای یاد گرفتن شنا از آن استفاده کنند. با شکافتن پایه رگبرگها و تافتن آنها می توان جارو دستی تهیه کرد. بناها برای متراکم کردن دیوارهای گلی، از قاعده برگ استفاده می کنند. رگبرگ اصلی نخل ماده سوختی مناسبی است. بیشترین مصرف رگبرگ اصلی در درست کردن سبد، صندوقچه و وسایل خانگی است. با توجه به سلیقه ها و مهارتهای مردم مناطق مختلف خرماخیز از این بخش نخل وسایل مختلفی ساخته می شود. وسایلی نظیر صندوقها و سبدهای میوه، قفس مرغ و پرندگان و قفسهای دوقلوی دو طبقه با درهای کشوری که برای حمل انواع ماکیان و فرآورده های دیگر به بازار، به کار می روند.

 

همچنین با استفاده از برگ نخل وسایل دیگری مانند جای بطری، وسایل خانه بویژه صندلی و تختخواب نیز ساخته می شوند. از رگبرگهای نخل به عنوان منبع الیاف برای درست کردن طناب، عصا چوب و یا طناب ماهیگیری و قیم جهت نگهداری تاك ها و یا خوشه های در حال رشد خرما استفاده میشود.

 

۴- برگچه ها :

 

برگچه ها عمدتا بصورت تافته و دوخته به یکدیگر مانند سبد، ساک، حصير، بادبزن وکلاه به کار برده میشوند. سبدهایی که برای استفاده در خانه درست شده از برگچه هایی با رنگهای متفاوت تهیه می کنند تا زیبایی خاصی داشته باشند. به سبدها را با استفاده از الیاف غلاف برگ محکم می کنند. از برگچه های نخل همچنین سبدهای بزرگی به شکل مخروط واژگون درست کرده که بر پشت شترها قرار میدهند و برای راحتی تخلیه در کف آنها دریچه ای قرار میدهند. از این سبدها برای حمل بار در مسافتهای طولانی استفاده می شود. با استفاده از همین مواد خام ولی با روشهای متفاوت میتوان سبدهای بزرگ و قوی، ظروف جامی شكل، سینی، جام و جعبه های تخم گذاری ماکیان درست کرد.

 

از برگچه ها برای درست کردن طناب استفاده میشود. طنابهایی که بدین طریق ساخته می شوند برای بسته بندی نهال ها در خزانه و بستن و نگه داشتن موقت در باغبانی استفاده میگردد. از برگچه ها برای درست کردن نوعی جارو برای بستر حیوانات، برای پر کردن بالش و تشک و ساختن چپر استفاده می گردد.

 

5- خارها :

 

از خارها میتوان تله ماهیگیری و خلال دندان درست کرد. از خارها به عنوان سوزن در سبد سازی استفاده می شود.

 

6- ليف :

 

علاوه بر کاربرد و ارزش آن به عنوان سوخت برای درست کردن انواع طناب مورد استفاده قرار میگیرد. درست کردن . طناب از الياف بصورت کاملا دستی و با وسایل ساده انجام می شود. طناب حاصل به طور نسبی زبر است اما داراي مقاومت کششی و استحکام کافی است. از لیف طنابهای بافته شده، بشكل تور با بافت درشت تهیه میشود که برای حمل بارهای درشت، علوفه و سبزیجات بر پشت شتر و الاغ مورد استفاده دارد. از این طنابها برای بستن، گره زدن، نگهداری و حمل و نقل، محکم کردن سبدها، تور ماهیگیری و پوزه بند حیوانات استفاده می شود. از لیف برای محافظت از پاجوشهای تازه کشت شده ، درست کردن تشک، برس زدن، وسایل شستشو، پوشش برای مبلمان و پرده، بستر حیوانات و سایه بان گیاهان زنده استفاده میشود.

 

7- خوشه های بدون میوه خرما :

 

از خوشه کامل خرما به همراه خوشچه های آن می توان به عنوان جارو و یا مانند سایر بخشهای نخل از آنها به عنوان سوخت استفاده کرد. الیاف حاصل از خوشه نخل بلند می باشد و به همین دلیل دارای استحکام بالایی هستند و در کارهایی که نیاز به امنیت و اطمینان بیشتری در استفاده از طناب است، ترجیحا از این الیاف استفاده می شود. مانند کمربندهایی که نخلداران برای بالا رفتن از نخل از آنها استفاده می کنند و همچنین میتوان به خورجین و زین اشاره کرد.

 

در سالهای گذشته خوشه های خرما را برای تزیین اتاق از سقف خانه ها آویزان می کردند. همچنین از الیاف آن نیز نخ های ضخيم خیاطی و سبد درست می کنند. از خوشه های خرما برای مصارف تغذیه حیوانات نیز استفاده میشود. 

شما می توانید ضمن آگاهی از آخرین قیمت خرما، با مشورت با کارشناسان ما خرید خرما را به راحتی از طریق سفارش آنلاین انجام دهید.

 

در ادامه تعدادی از صنایع دستی خرما که در مناطق خرماخیز تهیه میگردد، با توضیحات مختصر معرفی می شوند :

 

•  آشار

زنبیل کوچک و بسیار ظریف و برای بافت آن از برگهای جوان نخل که سفید رنگ است استفاده میشود.

 

• اشکنهریک (فلاخن ) 

برای پرتاب سنگ و فرار دادن پرندگان از آن استفاده میگردد و از برگ خرما بافته شده است.

 

• پری 

وسیله ای است که برای نگهداری یا حمل خوشه خرما به کار می رود.

 

• پرده سنتی سیس

از کنار هم قرار دادن مجموعه ای از طنابهای تهیه شده از لیف تهیه می گردد.

 

• چیچکی 

ظرف جامیوه ای بافته شده از برگ خرما

 

• زمبر

وسیله ای است به ابعاد ۱×۱ متر برای حمل گل و از دمبرگ نخل ساخته می شود.

 

• سواس

نوعی دم پایی می باشد که از بافتن لیف تهیه میگردد.

 

• شول 

شبیه خمره می باشد که با استفاده از برگ خرما بافته شده است.

 

• کنتله

ظرف جا قرقره ای می باشد که از برگ خرما تهیه می گردد.

 

• کم

تنه دو نیم شده نخل خرما که برای عبور یا تنظیم آب استفاده می شود.

 

 

• کتوک

خانه محلی به ارتفاع حدود ۲ متر در مقطع بيضي که از برگ خرما بافته می شود.

 

• گوال( نوعی جوال)

وسیله ای است برای حمل کود و کاه به وسیله الاغ در مزارع

 

• گورگیج

كيف شانه ای بافته شده از برگ خرما و دارای دسته های بلند کنفی می باشد .

 

• مشنگ

جارو استوانه ای شکل که از برگ خرما تهیه می شود.

 

• انواع سبدها

شامل شاهیم و شردوان 

 

• ظروف دیگ شکل

کفه تولک، گردندون، کوپیر و چاکنه

 

• ظروف بسته بندی خرما 

درزیل( هرمی شکل)، سپ (به شکل فانتزی) و جلت

 

• انواع حصیر 

تیچک، تگرد و شط

 

• انواع طناب 

لیف و چپلکو (جیلک) 

 

• وسایلی دیگر

بادبزن ، دمکش، دمپانی ، ترازو، آجیل خوری، جامدادی، جانانی، جانمازی، زیر منقلی ، شاخه گل زینتی ، قفس مرغ ، نئوپان، درب کوزه ، النگو، کاسه، کپات (جای نخ و سوزن) ، انواع کلاه ، گالچون (گهواره)