استفاده از آب شور و غیر شور در آبیاری پاجوش های خرما

شوری آب یکی از مهمترین مسائلی است که امروزه بخشهای مختلفی از جهان، به ویژه کشورهای خشک و نیمه خشک مانند ایران با آن مواجه می باشند.

هر چند که کشاورزان تمایل زیادی به استفاده از آبهای غیرشور (شیرین) دارند، اما در بخش کشاورزی می توان کاربرد آبهای شور را به عنوان یک منبع تامین آب در نظر گرفته و آن را در زمره انتخاب راهبردهای مهم منظور نمود.

در مواردی که ممکن باشد، لازم است با کاربرد منابع آب شور در بخش کشاورزی و در راستای تولید محصول، حداکثر بهره برداری از این آبها به عمل آید. بی تردید این امر نیازمند مدیریت مناسب و بهینه آب، خاک و گیاه است.

در دنیا طبقه بندی های متعددی در خصوص کیفیت آب و خاک ارائه شده و در مناطق مختلف کاربرد وسیعی یافته، اما بازنگری اساسی در شاخص های موجود برای طبقه بندی کیفی منابع آب بر مبنای عواملی نظیر گیاه، اقلیم، خاک و شیوه

مدیریت آبیاری و زهکشی و تغییر نگرش برای کاربرد این نوع آبها به منظور برنامه ریزی آبیاری در سطح کشور از ضروریات است.

در برخی مناطق کشور به دلیل کمبود آب غیرشور، کشاورزان سالهای متمادی از آبهایی با شوری بالاتر از معیارهای ارائه شده استفاده می کنند.

با توجه به اینکه حدود 34 درصد سطح اراضی کشور به درجات مختلف با مشکل شوری مواجه اند و از طرف دیگر، منابع آب در بیشتر این مناطق دارای مشکل شوری می باشند، استفاده از آب شور بدون رعایت اصول علمی و مدیریتی موجب

افزایش شوری خاک و صدمه به گیاه می شود.

بنابراین بررسی نحوه مدیریت استفاده از منابع آب شور و تأثیر آن بر خاک و گیاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

بر اساس آمار منتشر شده توسط وزارت جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت خرما (بارور و غیر بارور) در کشور حدود 250 هزار هکتار و میزان تولید آن حدود 1.2 میلیون تن است که طبق نظر سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (2016 ,FAO)،

ایران از نظر سطح زیر کشت بارور و تولید خرما رتبه دوم را در دنیا دارد.

استان خوزستان با سطح زیر کشت 34795 هکتار یکی از مناطق عمده خرماخیز کشور است که 12.7 درصد از کل تولید خرما در کشور را به خود اختصاص داده است.

مدیریت آبیاری در شرایط شوری

شوری مهمترین و متداولترین معیار تعیین کننده کیفیت آب آبیاری و طبقه بندی خاک محسوب می شود و معرف غلظت یون های محلول در آب و خاک است.

شوری آب و خاک معمولا با هدایت الکتریکی (EC) و حسب دسی زیمنس بر متر ( dS / m ) و با میلی موس بر سانتی متر ( mmhos/ cm ) بیان می شود.

مدیریت آبیاری در شرایط شوری منابع آب و خاک از اهمیت بسزایی برخوردار است.

تنظیم برنامه آبیاری در هنگام شوری، پیچیده تر می شود، زیرا اطلاعات کمتری در مورد نیاز آبی گیاهان برای این شرایط در دسترس است.

هر چند که انجام آبیاری با عمق کم و فاصله کوتاه یک راهکار موثر برای کنترل شوری به نظر می رسد، اما تلفيق مناسب عمق و دور آبیاری ضروری است و انتخاب مناسب باید بر پایه بررسی روند تغييرات شوری و به ویژه پتانسیل اب خاک در

محدوده منطقه توسعه ریشه گیاه صورت پذیرد.

موفقیت آمیز بودن کشاورزی در شرایط شوری مستلزم تغییر روش های آبیاری رایج به صورتی است که بیشترین امکان کنترل شوری خاک در محدوده توسعه ریشه گیاهان فراهم گردد.

شوری آب آبیاری عامل موثری بر انتخاب روش آبیاری می باشد.

می توانید نیم نگاهی به صفحه ی خرمای خاصویی و قیمت خرمای ربی داشته باشید.

روش آبیاری به طور مستقیم، بر راندمان آبیاری و چگونگی تجمع نمک در خاک اثر دارد.

روش های آبیاری موضعی نظیر قطره ای و بابلر (حبابی) آب را بر مبنای نیاز روزانه یا نزدیک به آن و به تدریج در خاک اضافه می کنند و در نتیجه خاک همواره مرطوب نگه داشته می شود.

بنابراین این روش ها برای آبیاری و کنترل کوتاه مدت شوری مناسب می باشند.

هنگام استفاده از روش های آبیاری موضعی توصیه می شود در پایان هر سال زراعی (باغی)، خاک به روش غرقابی آبشویی گردد.

دو رهیافت برای تولید پایدار محصولات کشاورزی در محیط های شور وجود دارد.

راهکار اول، تغییر محیط رشد در جهت تناسب برای رشد گیاه است و راهکار دوم اصلاح گیاه برای سازگاری با محیط های شور می باشد.

البته هر دو راهکار را می توان همزمان با هم استفاده نمود، ولی راهکار اول به دلیل سهولت، کاربرد بیشتری دارد و به شیوه های مختلفی از قبیل استفاده تلفیقی از آب شور و غیرشور، استفاده چرخشی آب غیرشور و شور، استفاده از

اصلاح کننده های خاک و مدیریت سطح ایستابی انجام می گیرد.

استفاده تلفیقی از آب شور و غیرشور

تلفیق با اختلاط آب های شور و غير شور راهکاری برای افزایش میزان آب قابل دسترس برای آبیاری محصولات کشاورزی است.

البته گرچه تلفيق دو منبع آب شور و غیرشور موجب افزایش میزان آب آبیاری می شود، اما بر عملکرد گیاهان حساس اثر منفی می گذارد.

بررسی روشهای مختلف مدیریتی برای کاربرد آب شور در کشاورزی از جمله تلفیق دو نوع آب با کیفیت متفاوت، حاکی از روند امیدبخشی برای مصرف آب های با کیفیت پایین بدون تنزل کیفی خاک است.

تلفيق دو منبع آب به کمیت و کیفیت هر کدام و میزان مقاومت گیاه به شوری یا درصد کاهش عملکرد محصول به ازای یک واحد شوری بستگی دارد.

این روش مدیریتی در کشورهای مختلفی مانند هند، پاکستان و الجزایر به منظور کاهش اثرات کمبود منابع آب غیرشور و الابندگی ناشی از دفع زه آبهای کشاورزی به کار می رود.

در کشور مصر با اقلیم خشک، سیاست دولت در استفاده از آب های زه کشی (شوری بیشتر از 4.5 دسی زیمنس بر متر) پس از اختلاط با آب رودخانه نیل تا حصول شوری یک دسی زیمنس بر متر است.

در کشور فلسطین نیز که شوری اغلب آبهای زیرزمینی در محدوده ۲ تا ۸ دسی زیمنس بر متر است، استفاده از آب شور در آبیاری گیاهان رواج دارد.

تجربیات متعدد دیگری نیز در استفاده از آب شور در کشورهای مختلفی از جمله پاکستان، عراق، بحرین، امارات متحده عربی و سومالی وجود دارد.

همچنین می توانید نیم نگاهی به صفحه ی قیمت خرمای کبکاب و خرمای شاهانی درجه یک  داشته باشید.

عمل تلفيق دو منبع آب ممکن است در کانال های انتقال آب و یا در مزرعه یا باغ انجام شود، مانند دلتای رودخانه نیل در کشور مصر که در برخی نقاط کانال های آبیاری و زهکشی با یکدیگر تلاقی کردند.

همچنین دو منبع آب می توانند به طور طبیعی با هم تلفيق شوند، بدین صورت که آب زیرزمینی و یا زه آب شور به داخل رودخانه ها وارد کردند و کیفیت آبهای سطحی را کاهش دهند.

بررسی انجام شده روی رودخانه زاینده رود اصفهان حاکی از افزایش تدریجی هدایت الکتریکی و غلظت عناصر سدیم، کلسیم، منیزیم، پتاسیم و کلر در اثر ورود زهاب اراضی کشاورزی بود.

نتیجه تحقیقات انجام شده در کشور هند نشان داد در صورتی که در سراسر فصل رشد گندم فقط از آب شور (۱۲ دسی زیمنس بر متر) استفاده شود، عملکرد حدود ۴۰ درصد کاهش می یابد.

ولی اگر عملیات آبیاری تلفیقی با آب شور و آب غیرشور (0.4 دسی زیمنس بر متر) انجام شود، کاهش عملکرد به حدود ۱۴ درصد می رسد.

در پژوهش دیگری در همین کشور، استفاده از آب شور زهکش (12.5 تا 15.5 دسی زیمنس بر متر) در سراسر فصل رویش گندم، عملکرد آن را حدود 26 درصد نسبت به عملکرد پتانسیل کاهش داد. در صورتی که جایگزین کردن آبیاری اول

در دوره ابتدای رشد با آب غیرشور، موجب کاهش عملکرد گیاه در حد ۱۶ درصد شد.

در کشور پاکستان، استفاده تلفیقی از آبهای شور زیرزمینی و غیرشور سطحی در اراضی شوره علاوه بر اصلاح اراضی باعث افزایش تراکم بوته ها و عملکرد محصول گندم و برنج شده است.

در برخی نواحی کشور پاکستان، در مناطق پایین دست سیستم های آبیاری، از تلفیق آب کانال با شوری 135 دسی زیمنس بر متر و آب زهکش با شوری 2.5 دسی زیمنس بر متر با نسبت 60 به 40 درصد برای کشت گندم استفاده می کنند.