روشهای تنک وآرایش خوشه خرما{بخش اول}

تنک کردن ( Fruit thinning ):

عمل تنک میوه ( Fruit thinning ) در اکثر درخت های میوه باعث افزایش مرغوبیت ، بزرگ شدن میوه، کاهش سال آوری و ایجاد تعادل فیزیولوژیکی بین قسمت های رویشی و زایشی گیاه میشود. در نخل خرما عمل تنک میوه برای جلوگیری از سال آوری ، افزایش مرغوبیت میوه و بزرگ شدن اندازه آن حایز اهمیت است. اما گاهی این عمل سبب کاهش محصول و به خصوص در نقاط مرطوب باعث افزایش درصد آلودگی میوه ها به عارضه نوک سیاه ( Black nose) می شود . با وجوداین ، عمل تنک کردن خرما در اکثر مناطق خرماخیز دنیا اعمال می شود.
در ایران به دلیل این که بخش قابل توجهی از خرمای تولیدی نخلداران ، به مصرف محلی وخانگی می رسد، نخلکاران تمایل دارند که میزان تولید نخل ما بیشترین مقدار ممکن باشد . به این دلیل تنک کردن کمتر مورد توجه قرار می گیرد و فقط زمانی که محصول بسیار خوب بوده و حداقل ۱۲-۱۰ خوشه روی نخل موجود باشد، اقدام به حذف یک یا دو خوشه ضعیف می کنند.

به طور کلی دلایل اصلی تنک کردن در نخل خرما عبارتند از :

– افزایش مرغوبیت و بازار پسندی محصول

– افزایش اندازه میوه

– جلو گیری از سال آوری و تنظیم میوه دهی مناسب سالیانه

– کاهش ریزش محصول

– کاهش پدیده ترشیدگی میوه به خصوص در مناطق مرطوب با افزایش امکان تهویه بیشتر درون خوشه ها

– کاهش فشردگی میوه ها در خوشه و در نتیجه کاهش میزان ساییدگی و بدشکلی آنها

– افزایش سرعت رسیدگی میوه ها و بهبود رنگ گیری آنها ( آزمایشی که در خارج از کشور صورت گرفته ، با اعمال تنک کردن، رسیدگی میوه ها نسبت به شاهد تا ۲ روز تسریع شده است )

– تنک کردن ، روش فیزیکی برای کنترل بعضی از آفت ها از جمله کرم میوه خوار خرما و زنجره خرما است .

تنک کردن میوه خرما به سه روش انجام می شود:

۱- حذف تعداد خوشه ها ( Bunch rernoval )

٢- تنک کردن میوه روی خوشه ها ( Bunch thinning)

٣- تنک کردن با استفاده از مواد شیمیایی

۱-کاهش تعداد خوشه ها ( Bunch removal ):

روش متداول تنک کردن در مناطق خرما خیز ، قطع کامل تعدادی از خوشه ها ست . این روش براساس نسبت برگ به خوشه (Leaf / burich ratio) انجام می شود. در بررسی های به عمل آمده در ایران مناسب ترین نسبت برگ به خوشه برای بعضی از رقم های تجاری در جدول (۱) آمده است :

جدول (1) : مناسب ترین نسبت برگ به خوشه در بعضی از رقم های تجاری ایران بر اساس آخرین یافته های تحقیقاتی

زید (۱۹۹۹) کارشناس معروف خرما، مناسب ترین نسبت برگ به خوشه را برای اکثریت ارقام خرما حدود ۱۰ برگ به یک خوشه گزارش کرده است.

در کاهش تعداد خوشه ها رعایت دو نکته ضروری است :

۱- حذف خوشه های ضعیف و تلقیح نشده 

۲ – رعایت تعادل خوشه ها روی درخت ( تعادل وزنی و نسبی برگی به خوشه)

وی همچنین پیشنهاد کرده است که در سال اول محصول دهی نخل خرما ، یک خوشه ، سال دوم دو خوشه ، سال سوم سه خوشه نگهداری شود و این روند تا رسیدن به فرمول مذکور در سال های باردهی اقتصادی ادامه پیدا کند. در شرایط ایران به طور معمول نخلکاران تمام خوشه های ظاهر شده در دو سال اول را برای تقویت درخت حذف می کند و در سال بعد تعداد محدودی خوشه (۳-۲) خوشه بر روی هر نخل نگهداری می شود .

عمل کاهش تعداد خوشه را می توان در دو مرحله اجرا کرد:

١- زمان گرده افشانی :

در این مرحله به طور معمول غلاف هایی که خیلی زود یا خیلی دیر ظاهر می شوند، حذف می کنند ( میر عمادی ، سال ۱۳۵۲) ، در کالیفرنیا در رقم دگلت نور به طوری عمل می شود که اولین و آخرین خوشه ها که کوچک تر از بقیه هستند حذف می شوند ( سند گل ، ۱۳۷۰).

شش الی هشت هفته بعد از گرده افشانی با در نظر گرفتن نسبت مناسب بین برگ به خوشه، تعدادی از خوشه های تلقيح نشده و ضعیف حذف می شوند ( ۱۹۹۹، Zaid)

داوسن نیز عقیده دارد که در سه سال اول باردهی هیچ خوشه ای باقی گذاشته نشود ، در سال چهارم یک یا دو ودر سال پنجم سه یا چهار خوشه روی نخل خرما نگهداری شود و متناسب با افزایش تعداد و اندازه برگ ها ، بر تعداد خوشه ها نیز افزوده شود، تا برحسب رقم نخل و شرایط رشد در ۱۵- ۱۰سالگی به حداکثر تولید سالانه خود برسد.

٢- تنک میوه روی خوشه ها:
(Bunch thinning )

عمل تنک کردن خوشه را می توان به روش های زیر اجرا کرد.

 ۱– ۲– حذف یک سوم از انتهای خوشه در زمان اجرای عملیات گرده افشانی که در ارقام با خوشک های بلند اعمال می شود. (Cutting back)

۲ – ۲ – حذف یک سوم از انتهای خوشه در مرحله کیمری .

۳ –۲ – حذف یک سوم از تعداد خوشک های داخل (Removing strands from central bunches)

عمل حذف یک سوم از خوشک های مرکزی خوشه در مرحله کیمری ( ۶ هفته پس از گرده افشانی ) صورت می گیرد. در این روش باید دقت کرد که خوشک ها از قاعده قطع نشوند. زیرا این عمل می تواند سبب حمله عوامل قارچی و خشکیدن کل خوشه شود. لذا عمل قطع باید از فاصله ۶-۵ سانتی متری قاعده خوشک ها صورت گیرد. این روش در مورد ارقام با خوشک های کوتاه اعمال می شود.

٤-۲- حذف تعدادی از میوه های روی خوشک ها
(Hand thinning)

عمل تنک میوه از روی خوشک ها، در مورد ارقام گران قیمت نظیر “ مجول ” صورت می گیرد . عمل كم کردن میوه روی رشته ( Hand thinning ) ، بهترین طريقه تک میوه است ، اما این روش بسیار پر هزینه بوده و بجز در مورد بعضی رقم های درشت و مرغوب ، از قبيل رقم مجول و مقرون به صرفه اقتصادی نیست و روشی که در بیشتر رقم ها متداول است ، کوتاه کردن خوشه ها در زمان گرده افشانی و حذف مقداری از خوشک ها، حدود ۶ هفته پس از گرده افشانی است .