عوامل موثر در گیرایی پاجوش خرما

در رقم های مختلف خرما گیرایی پاجوش ها متفاوت است که بستگی به قدرت ژنتیکی ریشه زایی و تحمل شرایط ناهنجار محیطی دارد.

طبق آزمایش های صورت گرفته در خوزستان در صد گیرایی خضراوی بیشتر از دیری و دیری بهتر از استعمران و در جهرم گیرایی پاجوش کبکاب بیشتر از زاهدی و زاهدی بهتر از شاهانی بوده است .

با شرکت خرمای کریستال همراه باشید . 

زمان کاشت پاجوش

گرچه پاجوش خرما را می توان در هر فصل از سال كشت نمود ولی درصد گیرایی پاجوشها در شرایط طبیعی محیط در فصول مختلف متفاوت است.

درصد تلفات پاجوش در فصل تابستان به دلیل گرمای شدید و تبخیر زیاد و در فصل زمستان به دلیل سرمای شدید بالا است.

بنابراین مناسب ترین زمان جهت انتقال و کاشت پاجوش نیمه اول فصول بهار و پاییز می باشد ۔

نحوه جداسازی

برای جداسازی پاجوش از پایه مادری ابتدا نخلستان را آبیاری نموده و بعد از این که خاک اطراف نخل به اصطلاح گاورو شد خاک اطراف آن را به طور کامل کنار می گذارند تا محل اتصال پاجوش به پایه مادری ظاهر شود.

لازم به یادآوری است که قبل از عملیات جداسازی پاجوش برگهای اضافی و خشک هر پاجوش ابتدا حذف و سپس بقیه برگها جمع شده و توسط مقداری طناب باریک با به وسيله برگ به هم بسته می شوند تا در حین کار جداسازی پاجوش در مرحله اول به پاجوش آسیب نرسد و در مرحله دوم برای عملیات جداسازی ایجاد مزاحمت نکنند.

پس از انجام مراحل فوق پاجوش برای جداسازی آماده می شود .

برای قطع محل اتصال پاجوش به نخل مادری (ناف) از وسیله ای به نام دیلم (قلم) که دارای تیغه برنده تیز و فولادی است استفاده میشود.

به طور معمول یک طرف تيغه دیلم صاف و طرف دیگر آن اریب است.

در هنگام کار باید سعی شود سمت صاف به سوی پاجوش و سمت اریب آن به طرف نخل مادر قرار گیرد.

عمل جداسازی به این ترتیب است که قلم یا دیلم را بلند کرده ضربه سنگینی بر ناف پاجوش وارد می نمایند تا پاجوش از مادر جدا شود.

هر چه این ضربات کمتر باشد پاجوش سالم تر و درصد گیرایی آن نیز بیشتر خواهد بود.

مهم ترین و حساس ترین مرحله جداسازی پاجوش ضربه زدن صحیح توسط دیلم به محل ناف می باشد که نیاز به تجربه و مهارت کافی دارد و در هنگام ضربه زدن با دیلم چنانچه تیغه آن بین محل اتصال پاجوش و پایه مادری گیر کرده باشد برای رهاسازی دیلم از این وضعیت نباید آن را به سمت راست یا چپ حرکت داد زیرا این عمل سبب آسیب رسیدن به پاجوش و پایه مادری می شود.

نگهداری ۵-۴ اصله پاجوش در پای هر درخت و حذف پاجوشهای اضافی موجب افزایش رشد رویشی و همچنین سبب جلو انداختن گلدهی می شود.

باید قبل از کاشت با دقت اقدام به حذفهای ریشه های زاید نمود و قسمتهای لهیده را تا جایی که ریشه سالم است با قیچی حذف کرد زیرا این اندام های زاید و حمدمه دیده در صورت گندیدن و فاسد شدن محل تجمع افتها و بیماری ها در اطراف ریشه نهال تازه کاشت شده می شود .

بهتر است قسمت ریشه توسط محلول قارچ کش (محلول رقیق سولفات مس) برای جلوگیری از رشد قارچ ها که منجر به پوسیدگی جوانه اصلی پاجوش خواهد شد ضدعفونی شود .

پاجوش را باید طوری از پایه مادری جدا کرد که حداقل یک رشته ریشه داشته باشد و پاجوشهای فاقد ریشه به دلیل عدم گیرایی ارزش کاشت نداشته و سبز نمیشوند ساقه جوش یا راکوب فاقد ریشه میباشد که در مورد ارقام پرارزش می توان آن را توسط خوابانیدن هوایی ریشه دار نمود.

برای این کار محل اتصال ساقه جوش به تنه درخت به وسیله کیسه های نخی حاوی ماسه پوشانده شده و با مرطوب نگهداشتن آن شرایط برای ریشه دار شدن آن آماده می شود  می توان تا حدود ۲۰ روز پس از جداسازی پاجوش نسبت به نگهداری  آن در آب اقدام نمود که این شیوه نگهداری ، از کاشت پاجوش بلافاصلهبعد از جداسازی بهتر بوده است .

وزن پاجوش

پاجوش کلیه رقم های خرما در وزن های کوچک (۱۰-۱ کیلوگرم) قادر هستند تولید ریشه نمایند.

البته پاجوش های با وزن کم (۲-۱ کیلوگرم) توان استقرار و تبدیل به گیاه مستقل را دارند .

وزن مناسب کاشت پاجوش طبق تحقیقات انجام شده بین ۱۲-۶ کیلوگرم است ولی میتان پاجوش های با وزن کمتر و یا بیشتر را نیز کشت نمود که هر کدام مزایا و معایبی به شرح زیر دارند.

مزایای استفاده از پاجوش کوچک

1 – جداسازی آن راحت تر است.

2 – کمتر به درخت مادری خسارت وارد می شود.

3 – امکان پاجوش زایی مجدد و تولید پاجوش بیشتر از گیاه مادری وجود دارد

4 – انتقال و کاشت آن بهتر است

معایب استفاده از پاجوش کوچک

١. پاجوش های کوچک نیاز به دقت و رسیدگی بیشتر از زمان جداسازی تا کاشته و حتی پس از آن دارند و در مقایسه با پاجوشهای سنگین تر در شرایط نامساعد و یکسان حساس هستند.

٢- پاجوش های کوچک دیرتر به مرحله باردهی می رسند.

مزایای استفاده از پاجوش بزرگ

١- زودتر به مرحله بار می رسد .

۲. میزان تلفات آن کمتر از پاجوش های کوچک است.

معایب استفاده از پاجوش بزرگ

1 – جداسازی آن مشکل است.

2 – احتمال آسیب رسیدن به پاجوش و گیاه مادری بیشتر است.

3 – درخت مادری ضعیف می شود.

4 – میزان تولید پاجوش از یک درخت کمتر خواهد بود.

5 – انتقال و کاشت آن مشکل تر است.

نحوه کاشت و نگهداری

کاشت پاجوش در زمین اصلی با خزانه انجام می شود.

کشت در خزانه به دلیل مراقبت و رسیدگی بهتر احتمال گیرایی پاجوشها را افزایش میدهد.

جا به جایی پاجوش از خزانه به زمین اصلی آماده شده، باید در زمان مناسب انتقال نهال باشد.

پاجوش در این زمان باید به اندازه کافی رشد کرده و دارای وزنی مناسب برای انتقال به زمین اصلی شده باشد.

کاشت در خزانه به دو روش کرتی و جوی پشته انجام میشود.

ابعاد کرت بسته به بافت خاک متفاوت است و در خاک با بافت متوسط به طور معمول ۴۸۱۰ متر در نظر گرفته می شود.

در روش دوم عرض پشته ها حدود ۷۵ سانتی متر و پاجوشها به فاصله یک متر از هم روی پشته کاشنه می شوند.

همچنین می توان عرض پشته ها را دو برابر گرفت و پاجوش ها را در دو ردیف در کنار جوی آبیاری کشت نمود.

برای کاشت پاجوش در زمین اصلی ابتدا زمین محل کاشت و پس از گاورو شدن به وسیله گاو آهن شخم عمیق زده و سپس دیسک و ماله کشیده می شود .

در موقع کاشت پاجوش ابتدا با ریختن مقداری آب درون گودال و مقداری خاک بستر پاجوش را به هم زده و آب و خاک را به صورت دوغ آب در آورده و پاجوش درون آن قرار داده می شود و اطراف پاجوش با خاک پر می شود و با فشردن خاک اطراف پاجوش به آن، تماس خاک با ریشه افزایش یافته، فضاهای خالی اطراف ریشه ها ایجاد نمی شود و أب سریع تر جذب گیاه می شود .

قرار دادن نهال در درون گودال باید به گونه ای باشد که برجستگی انتهایی (ناف) در حد امکان رو به جنوب باشد.

با توجه به این که پاجوش در طول رشد در کنار نخل مادری از سمت ناف به تنه مادر متصل بوده این قسمت کمترین میزان نور را دریافت نموده است کاشت آن به گونه ای که ناف رو به جنوب باشد سبب ایجاد تعادلی نسبی در دریافت نور شده رشد آن متعادل می شود

درموقع کاشت باید توجه شود که پاجوش ها زیاد عمیق کشت نشود زیرا در زمان آبیاری ممکن است آب وارد جوانه انتهایی نهال شده و سبب پوسیدن آن شود.

از سوی دیگر چنانچه کاشت، سطحی و کم عمق باشد احتمال تماس کامل پاجوش با خاک میسر نبوده، در ضمن ممکن است تعدادی از ریشه ها بعد از آبیاری از خاک خارج شوند و در سطح خاک قرار داده شود و استقرار نهال در خاک ضعیف شده و بعد از عمل آبیاری و نشست خاک در اثر باد و عوامل دیگر نهال تعادل خود را از دست داده کج با واژگون شود.

هر گونه عملی که بعد از جدا شدن پاجوش از پایه مادری برای کم کردن تبخیر و تعرق از قسمت هوایی پاجوش اجرا شود برای بهبود و افزایش میزان گیرایی آن بهتر می باشد.

از آنجا که ریشه ی پاجوش تازه کشت شده هنوز برای جذب آب و املاح مورد نیاز خود آمادگی پیدا نکرده لذا باید تعادل مناسبی بین قسمت های هوایی ریشه برقرار شود.

پس از جداسازی پاجوش لازم است عملیات خاصی از جمله حذف برگهای پیر و خشک و همچنین حذف مقداری از سربرگ های بلند برای کم کردن تبخير اجرا شود و ایجاد پوشش مناسب در اطراف پاجوش خرما بعد از کاشت آن در خزانه با زمین اصلی نیز از عواملی است که می تواند گیاه را در مقابل عوامل نامساعد محیطی از جمله سرما و گرما محافظت نماید.

یکی از مناسب ترین و فراوان ترین این مواد برگ نخل خرما است که در اکثر مناطق جهت پوشش دادن پاجوش های کشت شده مورد استفاده قرار می گیرد.

به این منظور هر پاجوش بوسیله ۶-۴ برگ خرما که قسمت پایین و خاردار آن حذف شده، پوشانده میشود.

در این روش برگهای آماده شده را در فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتی متری تنه تا عمق مناسبی در زمین دور تا دور پاجوش فرو برده و سپس تگ تک برگها را به صورت مایل به سمت تنه و برگ های پاجوش خم کرده و با طناب یا با استفاده از برگهای سبز خرما که از وسط به طور طولی دو نیم شده اند در دو نقطه میانی و نزدیک به انتها محکم بسته می شوند.

عمل پوشش دادن پاجوشها هر چه زودتر انجام شود بهتر است.

برای تأمین برگ مورد نیاز می توان از برگهای خشک سال قبل، برگهای مسن در حال خشک شدن و یا برگ پاجوش های بزرگتر استفاده نمود .

آبیاری

برای آبیاری از روش تشتکی و یا آبیاری قطرهایی می توان استفاده کرد.

روش قطره ای به دلیل یکنواختی بیشتر رطوبت و همچنین گیرایی بیشتر پاجوشها وضعیت مطلوب تری نسبت به روش سطحی داشته، به گونه ای که میزان آب مصرفی در روش قطرهای ۲۵۵۰ و در روش سطحی ۱۰۴۰۰ متر مکعب در هکتار در سال بوده است.

در مورد رقم مضافتی با روش سطحی آبیاری روزانه بسیار مطلوب بوده ولی دور دو و سه روز یک مرتبه نیز با توجه به شرایط و امکانات تأمین آب قابل توصیه است .